ศัพท์น่ารู้เกี่ยวกับสุขภาพทางเพศ

A

Antibiotics หรือยาปฏิชีวนะ คือสารเคมีที่ได้จากเชื้อจุลชีพชนิดหนึ่งตามธรรมชาติ หรือจากการสังเคราะห์ ใช้รักษาการติดเชื้อแบคทีเรีย ส่วนการติดเชื้อชนิดอื่น เช่น ไวรัส เชื้อรา ไม่สามารถใช้ยาปฏิชีวนะรักษาได้ ยาปฏิชีวนะที่เป็นที่คุ้นเคยและนิยมนำมาใช้ ได้แก่ เมโทรนิดาโซล (Metronidazole), คลินดามัยซิน (Clindamycin), ทินิดาโซล (Tinidazole), อะซิโธรมัยซิน (Azithromycin), ด็อกซีไซคลิน (Doxycycline), เซฟไตรอะโซน (Ceftriaxone)

B

Bacterial vaginosis คือภาวะช่องคลอดอักเสบจากเชื้อแบคทีเรีย ซึ่งการติดเชื้อในช่องคลอดที่พบได้บ่อยที่สุดในสตรีวัยเจริญพันธุ์ และมักทำให้เกิดการตกขาว ระคายเคือง คัน บางครั้งอาจมีกลิ่น "คาวปลา" ซึ่งจะรุนแรงขึ้นโดยเฉพาะหลังร่วมเพศ เป็นต้น โดยอาการ Bacterial Vaginosis อาจคล้ายกับอาการติด เชื้อราในช่องคลอด ได้

C

Candida albicans เป็นเชื้อราชนิดหนึ่งที่ปกติจะอาศัยอยู่ในช่องคลอด ในปาก และทางเดินอาหารของทั้งผู้ชายและผู้หญิง เชื้อราชนิดนี้มีสองรูปแบบคือ ยีสต์ และสายรายาว สามารถเจริญเติบโตได้ทั้งบนพื้นผิว และในสารคัดหลั่งของร่างกาย เชื้อแคนดิดาสามารถก่อโรคได้ ถ้ามีสภาวะที่เหมาะสมให้เชื้อเติบโตแบ่งจำนวนมากขึ้น Candidiasis คือ การติดเชื้อจากเชื้อราแคนดิดา พบได้ในบริเวณซอกผิวหนัง ที่มีเหงื่ออับชื้น ในช่องปาก และช่องคลอด โรคนี้พบได้ในคนทุกวัย พบมากในเด็กอ่อน คนอ้วน ผู้สูงอายุ หญิงตั้งครรภ์ ผู้ป่วยเบาหวาน ผู้ป่วยเอดส์ ผู้ป่วยมะเร็ง Clotrimazole คือ ตัวยาโคลไตรมาโซล ซึ่งเป็นตัวยาต้านเชื้อราตัวยาหนึ่งที่นิยมใช้รักษาการติดเชื้อราตามอวัยวะต่าง ๆ เช่น ผิวหนัง ปาก และช่องคลอด รวมไปถึงรักษาโรคกลาก โรคน้ำกัดเท้า เป็นต้น ตัวยามีทั้งแบบครีม สำหรับใช้ภายนอก และยังมีในรูปแบบสอดหรือเหน็บช่องคลอดสำหรับใช้รักษาโรคเชื้อราภายในช่อคลอดอีกด้วย

E

Erythema คืออาการเป็นผื่นแดง บางเวลาแตกเป็นตุ่มน้ำ เนื่องมาจากสาเหตุของการระคายเคืองทางผิวหนัง ส่วนใหญ่มาจากการติดเชื้อ หากอาการเล็กน้อย จะเป็นผื่นแดง สามารถหายเองได้ และไม่เกิดภาวะแทรกซ้อน

G

Genital herpes Genital herpes คือโรคเริมที่อวัยวะเพศ เป็นโรคติดเชื้อไวรัสชนิดหนึ่งของผิวหนัง ทำให้มีลักษณะพุขึ้นเป็นตุ่มใสเล็ก ๆ แล้วแตกเป็นแผล ตกสะเก็ด ซึ่งหายได้เอง แต่มักเกิดซ้ำเป็น ๆ หาย ๆ เรื้อรัง หากร่างกายภูมิต่ำ โรคเริมที่อวัยวะเพศจัดเป็นโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ผู้ป่วยมักจะได้รับเชื้อผ่านทางการมีเพศสัมพันธ์กับผู้ติดเชื้อ โดยเพศหญิงจะมีความเสี่ยงต่อโรคมากกว่าเพศชาย

H

Herpes Simplex Virus (HSV) คือเชื้อไวรัส ซึ่งจะมีอยู่ 2 ชนิดด้วยกัน คือ HSV type1และ HSV type2 โดยเชื้อ HSV นั้นทำให้เกิดโรคเริม โดยเริมที่ผิวหนังที่ไม่ใช่อวัยวะเพศมักเกิดจากการติดเชื้อ HSV type1 ซึ่งไม่ใช่โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ แต่ส่วนเริมที่เกิดบริเวณอวัยวะเพศมักเกิดจากเชื้อเริมชนิด HSV type2 ซึ่งเป็นโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์

I

Irregular period คืออาการของรอบเดือนไม่สม่ำเสมอ คือรอบเดือนที่มาถี่ ห่าง หรือมาบ้างไม่มาบ้าง โดยระยะเวลาในแต่ละรอบคลาดเคลื่อนกันมากกว่า 20 วัน เมื่อดูภาพรวมใน 1 ปี แม้ส่วนใหญ่จะเกิดจากภาวะไม่ตกไข่จากสภาพจิตใจและการใช้ชีวิต แต่หากมั่นใจว่าตนเองไม่ได้มีปัจจัยเหล่านั้นหรือมีอาการผิดปกติของระบบอื่นด้วย...

M

Menstrual cycle คือ รอบของประจำเดือน ไม่ใช่ประจำเดือน โดยรอบเดือนมักจะมีความยาวโดยเฉลี่ยอยู่ที่ 24-35 วัน เริ่มนับในวันแรกที่ประจำเดือนรอบนี้มาไปจนถึง 1 วันก่อนที่ประจำเดือนรอบถัดไปจะเริ่ม และอาจจะมีความสั้นยาวเปลี่ยนไปมาได้ในแต่ละรอบเดือน

P

Pruritus คืออาการคัน เป็นกลุ่มอาการทางผิวหนังที่พบได้บ่อย และมักนำไปสู่การแกะเกา โดยผู้ป่วยที่มีอาการคันอาจมีผื่นผิวหนังร่วมด้วยหรือไม่ก็ได้

S

Sexually transmitted infections, STIs คือ โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ กลุ่มโรคที่เกิดจากการติดต่อผ่านทางเพศสัมพันธ์กับคนที่เป็นโรคหรือคนที่ติดเชื้อ ไม่ว่าจะเป็นการร่วมเพศทางช่องคลอด ทางปาก หรือทางทวารหนัก

T

Trichomonas vaginalis คือ อาการตกขาว จากเชื้อทริโคโมแนส หรือเรียกสั้นๆ ว่า Trich เป็นโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ที่พบได้บ่อย เกิดจากการติดเชื้อโปรโตซัวที่มีชื่อว่า Trichomonas vaginalis พบในผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย อาการของโรคคือ มีตกขาวเป็นสีเหลือง สีเขียวหรือสีเทา ช่องคลอดมีกลิ่นเหม็น รู้สึกคัน แดงและแสบภายในช่องคลอดหรือบริเวณช่องคลอด

V

Vaginal discharge คือ สารคัดหลั่ง ซึ่งปกติแล้วจะมีลักษณะเป็นมูกใส ๆ หรือเป็นสีขาว ไม่มีกลิ่น ไหลออกมาจากช่องคลอด ซึ่งช่วยสร้างความชุ่มชื้นให้บริเวณช่องคลอด และช่วยป้องกันการติดเชื้อภายในช่องคลอด ส่วนตกขาวที่ผิดปกติ จะมีสีเทา สีเขียว สีเหลือง หรือมีเลือดปน และส่งกลิ่นคาวปลา เป็นผลมาจากการติดเชื้อและอาการป่วยต่าง ๆ เช่น การติดเชื้อแบคทีเรีย หรือเชื้อรา เป็นต้น

Vaginal infections คือ การติดเชื้อราในช่องคลอด หรือโรคเชื้อราในช่องคลอด เกิดจากการติดเชื้อราภายในช่องคลอดหรือบริเวณปากช่องคลอด ทำให้เกิดการระคายเคืองและอาการคันอย่างรุนแรง มีตกขาวที่ผิดปกติ ซึ่งอาจมีลักษณะสีขาวข้นคล้ายนมบูด เป็นน้ำใส หรือขาวข้นจับตัวเป็นก้อน มีกลิ่นเหม็นได้

Vaginal rash คือ อาการผื่นแดงที่ช่องคลอด อาจเกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย เชื้อรา เชื้อปรสิต เชื้อโรคหิด เชื้อโรคเริม เชื้อโรคซิฟิลิส ส่วนมากมีสาเหตุมาจากการสัมผัส การใช้ของร่วมกับผู้ป่วยที่มีเชื้อเหล่านี้อยู่แล้ว หรือติดต่อผ่านการมีเพศสัมพันธ์ หรือการสัมผัส

Vaginal pH คือ อัตราส่วนที่ระบุความเป็นด่างหรือความเป็นกรดของช่องคลอด โดยปกติแล้วช่องคลอดจะมีสภาพเป็นกรดอ่อน ๆ มีค่า pH อยู่ระหว่าง 3.8 – 4.5 ซึ่งเป็นการป้องกันการติดเชื้อและการระคายเคืองตามธรรมชาติได้ดี หากมีค่า pH สูงกว่า 4.5 จะทำให้อัตราการเจริญเติบโตของเชื้อก่อโรคเพิ่มขึ้น ซึ่งเป็นสาเหตุให้ช่องคลอดเกิดการติดเชื้อขึ้นได้